هشت فراز، هزار نیاز (7): فراز پنجم: جنبش ۴۲-۳۹

دفتر دیگری از مجموعه مباحث تاریخ معاصر ایران شهید صابر (هشت فراز، هزار نیاز) مقارن با پنجمین سالگرد شهید صابر منتشر شد. این دفتر که به فراز مبارزاتی 42-39 اختصاص دارد حاوی نشست‌های چهل و دوم تا چهل و هشتم مباحث «هشت فراز، هزار نیاز» است. در نشست نخستین این مجموعه زنده‌یاد مهندس عزت‌الله سحابی و مهندس لطف‌الله میثمی سخنرانی کرده‌اند. شش نشست بعدی نیز به تحلیل هدی صابر از این فراز مبارزاتی ذیل محورهای بیست‌گانه‌ی مباحث هشت فراز اختصاص دارد.

هدی صابر در مقدمه این فراز که مقارن با ماه محرم است می‌گوید: 

• «فراز [سال‌های] 39 ـ 42 هست که رساله‌ای تاریخی است و شاهد منشاء تحولات بعدی مترتب بر این فراز خواهیم بود. طبق سنت چهار فراز قبلی، ابتدای هر فراز بحث مطلع را آقای مهندس سحابی آغاز می‌کنند و بعد در خدمت مهمان این جلسه هستیم: آقای مهندس میثمی که از فرزندان شاخص جنبش 39 ـ 42 دانشجویی بودند و سیر را ادامه دادند تا به این جا رسیدند. حدود هفتاد دقیقه هم بحث آقای مهندس میثمی را پیرامون اهمیت تاریخی برش 39 ـ 42 در تاریخ یکصد ساله‌ی اخیر داریم.  به محرم وارد شده‌ایم و عاشورا نزدیک است. محرم با خودش حال و هوا و فضا می‌آورد، هم در بیرون ما و هم در درون ما. ممکن است در یک نظر محرم و عاشورا در ایران مناسبتی باشند و بزنگاهی، و بعضاً به نظر برسد که با عزاداری ظهر عاشورا و خوردن قیمه‌پلو تمام شده [است] ولی قطعاً اینطور نیست. در این حال همینطور که با هم جلو آمده‌ایم از تنباکو به بعد جای پای دیدگاه عاشورایی همیشه در ایران بوده و نیروهای مبارز ـ چه فکری و چه مردمی ـ عاشورا را تبدیل به سیر،رهیافت و رویکرد کرده‌اند. در مشروطه شاهد بودیم که ستارخان انگیزه‌ی خودش را از پیوستن به مشروطه‌طلب‌ها انگیزه‌ی عاشورایی تلقی کرد و علی موسیو در سخنرانی‌ای که برای بسیج و تجهیز فدائیان به قصد دفاع از مشروطه ایراد کرد باز دیدگاه عاشورایی را مطرح کرد و جلوتر که آمدیم شاهد بودیم که کوچک‌خان هم در تحلیل و فلسفه‌ی مبارزه‌ای که توضیح می‌داد نقطه‌چین ستارخان و علی موسیو را روی عاشورا زد، و آرام آرام که جلو آمدیم و به نهضت ملی شدن نفت هم رسیدیم به رغم اینکه تصور می‌شد جنبش مسالمت آمیز باشد ـ که بودـ و به رغم اینکه تصور می‌شد دکتر مصدق مشی مسالمت‌آمیز را تعقیب کند ـ که کردـ و سنن پارلمانی را فرا روی مبارزه‌ی اجتماعی ـ سیاسی خود قرار داده بود؛ اما همچنان که اشاره کردیم (ولی فرصت نشد که گزاره‌اش را قرائت بکنیم) فرازهایی از دفاعیه‌ی مرحوم دکتر مصدق [را داریم] که نشان‌دهنده‌ی دیدگاه عاشورایی‌اش است. دو فراز از دفاعیه‌اش در دادگاه و لایحه‌ی دفاعیه‌ای که سال 1334 به عنوان دفاع آخر که مرحوم آقای بزرگمهر زحمتش را کشیدند هست. عبارات خیلی پویا است و احتیاج به تفسیر و تبیین و توضیح ندارد: «صاحبان عقیده و ایمان از مرگ هم نباید هراس کنند تا چه رسد به فحاشان و ناکسان. چون که عقل مصلحت اجتماع است. آنجا که مصالح اجتماع تأمین نباشد، مصالح افراد هم تأمین نخواهد بود و تشخیص اینکه چه اشخاصی روی مصالح جامعه مقاومت می‌کنند و چه اشخاصی روی مصالح خودشان؛ با مردم است والحق هم که مردم از عهده‌ی این تشخیص خوب برمی‌آیند. روی این عقیده و ایمان بود که هرچه فحش شنیدم و یا در جراید بی‌مسلک مزدور خواندم، به قدر پرِ کاهی در من تأثیر ننمود. و هر وقت به یاد پندی می‌آمدم که مادرم یادم داده بود و آن پند این بود: «وزن اشخاص در جامعه به قدر شدایدی است که در راه مردم تحمل می‌کنند»؛ برای مبارزه بیشتر حریص می‌شدم و خود را بهتر مجهز می‌کردم. مسلک من، مسلک حضرت سیدالشهدا است. یعنی آنجا که حق مردم در کار باشد با هر قوه‌ای مخالفت می‌کنم. از همه چیز در می‌گذرم. نه زن دارم، نه پسر دارم، نه دختر دارم؛ هیچ چیز ندارم مگر وطنم را که در جلو چشم دارم.» یعنی این دیدگاه عاشورایی قدم به قدم آمد جلو. از ستارخان و علی موسیو و میرزا [کوچک خان]، با اینکه آنها سلاح به دست داشتند و جنبششان محتوا و مضمون دیگری با جنبش ملی شدن نفت داشت؛ اما این سنت به مصدق هم رسید [و] بعد از مصدق این مسیر را دیگران هم ادامه دادند تا [اینکه به] دهه‌ی چهل [و پنجاه]، و انقلاب و جنگ آمد و طبیعتاً هم‌اکنون هم در بطون وجود دارد. این است که ان‌شاءالله محرم و عاشورا بزنگاهی تلقی نشود و مستمر و ان‌شاءالله ادامه دار باشد». 

لازم به ذکر است که مجموعه نشست‌های هشت فراز، هزار نیاز، مشتمل بر مباحث تاریخ شهید صابر است. این مباحث در قالب 75 نشست منظم در طی دی‌ماه 1385 تا آبان 1387 در حسینیه‌ی ارشاد برگزار شد. بیست سرفصل موضوعی در این نشست‌ها برای هر فراز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که عبارتند از: «فضای بین‌المللی؛ شرایط داخلی (اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی)؛ زمینه‌های بروز حركت؛ روایت فراز؛ مطالبات؛ شعارها؛ رهبری؛ نیروی آغازگر؛ نیروهای دست اندركار؛ مردم؛ تشكیلات؛ استراتژی؛ مشی؛ ایدئولوژی؛ برد اجتماعی – برد جغرافیایی؛ جهت‌گیری طبقاتی؛ دستاوردها؛ ناكامی‌‌ها؛ جمع‌بندی نهایی؛ آموزش‌های فراز»

تاکنون دفترهای «پیش از آغاز» و «جنبش تنباکو» انتشار یافته و «جنبش 40-50»، «انقلاب 57» و «دوره‌ی اصلاحات» به صورت اینترنتی در دسترس علاقه­مندان قرار گرفته است. هم اکنون نیز ویرایش اولیه‌ی این دفتر به صورت اینترنتی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.  

دریافت کتاب الکترونیکی فراز جنبش 42-39